Zelfzorg. Het is een hippe term in tijden van drukte, planning en oneindig veel rollen die je moet vervullen. Maar wat betekent dat nu zelfzorg? Het hoeft niet altijd te gaan over gas terugnemen, soms geef je misschien beter wat gas bij. Maak het voor jezelf uit, enkel jij kan voelen wat jij nodig hebt.
Is zelfzorg voor jou ‘zorgen voor jezelf’ of ‘zelf gaan zorgen’. Twee zaken die soms (onterecht) haaks tegenover elkaar staan. Onterecht omdat voor een ‘ander zorgen’ niet betekent dat je niet voor ‘jezelf kunt zorgen’. Gelukkig kunnen en mogen wij niet voor jou bepalen hoe jij zelfzorg kan invullen. Dat is regel nummer 1 (alhoewel het woord regel ook alweer bepalend klinkt 😉): JIJ bepaalt het voor jezelf. En zo komen we bij een stukje theorie dat we graag linken aan zelfzorg. Omdat dat onze stijl is, onderbouwd advies geven.
We bouwen deze blog over zelfzorg graag op rond de zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan, 2000). De zelfdeterminatietheorie schetst dat elk individu gedreven wordt door 3 (universele) noden: de nood aan autonomie, de nood aan verbondenheid en de nood aan competentie. Zijn deze 3 noden ingevuld en in balans dan komt dat je welzijn ten goede en kom je als individu tot groei. Je kan deze theorie dus in het achterhoofd houden als het over je kind gaat (hoe kan ik mijn kind doen groeien & bloeien), maar ze is evenzeer van toepassing op JOU. Ben jij in balans?
Nood aan autonomie
De nood aan autonomie staat voor de behoefte om voor jezelf dingen te kunnen bepalen, zelfbeschikkingsrecht te hebben. Je kan dit al opmerken bij kleine kinderen. Vanaf het moment ze enig bewustzijn over zichzelf hebben willen ze veel ZELLUF doen. Ze worden autonome wezens en daar is als ouder veel geduld en opkuiswerk voor nodig. Toch is het goed om hen die ruimte te geven, uiteraard steeds aangepast aan hun mogelijkheden (de autonomie die je aan een peuter geeft zal niet dezelfde zijn als de autonomie die je aan een puber geeft). Hoe vaak gaan we niet met de beste bedoelingen en onbewust zaken bepalen voor een ander. Of laten we anderen over ons beslissen?
Geef anderen ruimte maar neem die ruimte ook voor jezelf. Je bent autonoom dus probeer voor jezelf te beslissen waar JIJ nood aan hebt. Niet dat waarvan je denkt dat een ander misschien wel… Nee. Jij beslist. Met kinderen is dat lastig, want je kan niet van hen verwachten dat ze jou daarin snappen, maar je mag wel je grenzen aangeven of je omgeving zo organiseren dat die grenzen gerespecteerd worden.
Nood aan verbondenheid
De nood aan verbondenheid gaat over de behoefte om je verbonden te voelen met anderen, met je omgeving, … . We zijn sociale dieren en willen in communicatie, interactie gaan. Ga in verbinding met je kind maar trek er ook op uit met vrienden, collega’s, je partner als jij als persoon daar baat bij hebt. Je bent een ouder maar je bent ook nog wie je was voor je ouder werd, je hebt meerdere rollen.
Probeer te balanceren op aan- en afwezig zijn. Zoek waar jij een evenwicht vindt en wat werkt voor jou en je gezin. Ook al lijkt het soms, tussen het zorgen en de mentale load (die je zeker niet mag onderschatten) erg moeilijk, het kan. Het hoeft niet meteen een weekend weg te zijn (hoewel dat ook mag), het kan een wekelijks telefoontje zijn met een goede vriend of even je buurvrouw uitnodigen voor een drankje in de tuin. Start klein, stel haalbare doelen en de rest komt vanzelf.
Nood aan competentie
De nood aan competentie gaat over de behoefte aan uitdaging, je bekwaam voelen, erkenning krijgen (en geven). Je bent competent om jezelf in te schatten en te zoeken naar wat voor jou ‘zorgen voor jezelf’ betekent. Je mag je eigen noden erkennen, ze mogen er zijn. Vaak weet je ergens wel wat je nodig hebt maar lukt het misschien niet of is er geen tijd voor. Wat heb jij nodig om je uitgedaagd te voelen, je competent te voelen? Kan je tijd maken om af en toe een boek te lezen, een sportieve uitdaging aan te gaan, … . Kan je met iemand in gesprek gaan over twijfels die je hebt?
Zelfzorg is balanceren
Wij willen niet invullen voor een ander. We vullen graag aan. Daarom willen we aanvullend jou laten nadenken hoe je het best voor jezelf kan zorgen. Hoe kom je tot rust? En moet er wel rust zijn voor jou, of is het uitdaging dat je nodig hebt om in balans te zijn? Misschien zijn 2 van de 3 noden ingevuld maar mis je een derde? Mogelijks voel je je verbonden met je kind maar mis je verbondenheid met je partner of een volwassen vriendschap? Misschien ben je niet zo zeker over het ouderschap, voel je je daar niet competent in?
Kijk breed, kijk naar de 3 noden en de verschillende rollen waar je in staat. Een goede oefening is om eens stil te staan bij welke situatie jij de tijd uit het oog verliest omdat je zo hard in je flow zit. Denk na waar jij zo opgeladen van kan worden waardoor die boost van energie door je lijf stroomt. Het hoeven geen grootste dingen te zijn:
- Autonomie: Misschien is jezelf, af en toe alleen, kunnen douchen net hetgeen wat je nodig hebt om de dag goed te kunnen starten.
- Competentie: Misschien geeft af en toe een hoofdstuk uit een non-fictie boek je dat extra duwtje in de rug.
- Verbondenheid: Misschien is elke dag 5 minuten blijven hangen aan de schoolpoort/crèche, eens je ervaringen van die ochtend delen met andere ouders, deugddoend.
Er is altijd iets dat je kan doen.
Je kan en mag hulp vragen om meer in de zorg met je kind te kunnen staan (en de was en de plas, het koken af en toe eens uit handen te geven). Maar je mag ook hulp vragen aan iemand om even de zorg van je kind over te nemen.
Kortom, zorg voor jezelf. Alleen zo heeft je kind de best mogelijke versie van jou als persoon en ouder. En leert je kind dat zelfzorg mag.
Liefs,
Anoek en Lien